ΟΡΙΣΜΟΣ

Η ΧΑΠ είναι μια συχνή νόσος που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί.

Χαρακτηρίζεται από εμμένουσα απόφραξη των αεραγωγών που είναι συνήθως προοδευτική και σχετίζεται με έντονη χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση των αεραγωγών και του πνεύμονα σε βλαβερά σωματίδια ή αέρια (προκαλείται κατά κύριο λόγο από το κάπνισμα). Οι παροξύνσεις της νόσου και τα συνοδά νοσήματα συνεισφέρουν στη βαρύτητα της ΧΑΠ σε κάθε ασθενή και στη συνολική θνητότητα.

Είναι η κύρια νόσος των καπνιστών και αποτελεί παγκόσμιο κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Κλινικά μπορούμε να χωρίσουμε τους ασθενείς σε 2 μεγάλες κατηγορίες.

Σε αυτούς που πάσχουν από χρόνια βρογχίτιδα. Σε αυτούς φλεγμαίνουν οι βρόγχοι με αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή βλέννας. Ο ασθενής (ο οποίος συνήθως είναι καπνιστής) εμφανίζει βήχα με απόχρεμψη για τις περισσότερες ημέρες, τριών συνεχόμενων μηνών και για δύο συνεχόμενα χρόνια.

Στο πνευμονικό εμφύσημα, η βλάβη αφορά τα τοιχώματα των κυψελίδων τα οποία προοδευτικά καταστρέφονται ενώ διαταράσσεται και η αρχιτεκτονική του πνεύμονα, με αποτέλεσμα στην εκπνοή η βρόγχοι να στενεύουν υπερβολικά και να εγκλωβίζουν αέρα ο οποίος δεν προλαβαίνει να αποβληθεί.

Το κοινό χαρακτηριστικό που έχουν η χρόνια βρογχίτιδα και το πνευμονικό εμφύσημα, είναι ο περιορισμός της ροής του αέρα στους βρόγχους, με αποτέλεσμα τη δυσκολία στην αναπνοή.

Επίπτωση

Η ΧΑΠ είναι σήμερα η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως και υπολογίζεται πως είναι υπεύθυνη για το 5% περίπου όλων των θανάτων παγκοσμίως, ενώ έως το 2020 αναμένεται να αποτελεί την 3η αιτία θανάτου και την 5η αιτία αναπηρίας.

Η ΧΑΠ αποτελεί σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας, αντιπροσωπεύοντας σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο που οδηγεί σε αυξανόμενες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Υπολογίζεται πως οι πάσχοντες ανέρχονται σήμερα στα 450-500.000.000 και στη νόσο αυτή οφείλονται πάνω από 3.000.000 θάνατοι ετησίως σε όλο τον κόσμο. Βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των δαπανών για την υγεία παγκοσμίως. Στην Ευρώπη το συνολικό ετήσιο κόστος που αφορά στη θεραπεία της ΧΑΠ αγγίζει τα 38,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Η επίπτωση, η νοσηρότητα και η θνητότητα της ΧΑΠ ποικίλει ανάμεσα στις διάφορες χώρες, καθώς και ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες της ίδιας χώρας. Η παγκόσμια επίπτωση της ΧΑΠ στο γενικό πληθυσμό υπολογίζεται στο 10% σε ενήλικες άνω των 40 ετών. Το 50% περίπου των πασχόντων είναι ηλικίας κάτω από 65 ετών. Η επίπτωση της νόσου αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω τις επόμενες δεκαετίες, λόγω της συνεχιζόμενης έκθεσης στους παράγοντες κινδύνου (κυρίως κάπνισμα) και της γήρανσης του πληθυσμού.

Η ΧΑΠ αποτελεί σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας και στην Ελλάδα. Η επίπτωση της φτάνει στο 8.4% στο γενικό πληθυσμό (11.6% στους άντρες και 4.8% στις γυναίκες).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15006947/

Αιτιολογία

Η ΧΑΠ είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για δεκαετίες. Στις αναπτυγμένες χώρες επίπτωση της νόσου συνδέεται ευθέως με την επίπτωση της καπνιστικής συνήθειας όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα. Οπωσδήποτε επιβαρυντικά δρουν και κάποια επαγγέλματα(πχ ξυλουργοί/ελαιοχρωματιστές κοκ.)

Σε πολλές χώρες η εσωτερική μόλυνση του αέρα (πχ καύση ξύλου ή άλλων υλικών βιομάζας) αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου.

Παθοφυσιολογία

Η έκθεση αυτή προκαλεί έντονη χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση των αεραγωγών και του πνευμονικού παρεγχύματος με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται εμμένουσα απόφραξη των αεραγωγών που είναι συνήθως προοδευτικά επιδεινούμενη.

Συμπτώματα

Tα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι ο βήχας, η αυξημένη απόχρεμψη και η δύσπνοια το «φούσκωμα» αρχικά στην κόπωση και στην συνέχεια και στην ηρεμία. Σε πιο προχωρημένα στάδια ο ασθενής μπορεί να παρουσιάζει συριγμό, κυάνωση, καθώς και συστηματικές εκδηλώσεις, όπως καχεξία, μυϊκή αδυναμία, οστεοπόρωση, κατάθλιψη, αναιμία χρόνιας νόσου και σημεία πνευμονικής καρδίας.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ΧΑΠ πρέπει να θεωρείται πιθανή σε κάθε ασθενή που παρουσιάζει δύσπνοια, χρόνιο βήχα ή απόχρεμψη ή/και έκθεση σε παράγοντες κινδύνου της νόσου. Η διάγνωση γίνεται με το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο του οποίου βασικές εξετάσεις αποτελούν: η σπιρομέτρηση, η ακτινογραφία θώρακος και σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξέταση των αερίων του αρτηριακού αίματος.

Όλοι οι καπνιστές άνω των 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 10 ετών επί 1 πακέτο την ημέρα πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση (προ/μετά βρογχοδιαστολής), μια εξέταση απλή και τελείως ανώδυνη, που εκτελείται από πνευμονολόγους. Στην σπιρομέτρηση ο ασθενής παίρνει μια βαθειά εισπνοή και μετά εκπνέει με όση δύναμη έχει τον αέρα που έχει εισπνεύσει.

H νόσος υποδιαγιγνώσκεται διότι οι ασθενείς αποδίδουν τα συμπτώματά τους στο τσιγάρο («έχω τσιγαρόβηχα») ή στην πάροδο της ηλικίας και στη παχυσαρκία («μεγάλωσα και πάχυνα και για αυτό δεν μου φτάνει ο αέρας»), γεγονός που καθιστά την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού επιτακτική ανάγκη.

Η ΧΑΠ μπορεί να προληφθεί ή η εξέλιξή της να ανασταλεί με τη διακοπή του καπνίσματος ή την απομάκρυνση από τον όποιον άλλον εισπνεόμενο βλαπτικό παράγοντα.

Φαρμακευτική αγωγή

Η σύγχρονη ιατρική διαθέτει στο οπλοστάσιό της καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ΧΑΠ. Οι θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς με ΧΑΠ είναι πολλές και αρκετά αποτελεσματικές. Βελτιώνουν τα συμπτώματα και τη ποιότητα ζωής και επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου.

Αρχικά πρέπει να τονιστεί η αναγκαιότητα της διακοπής καπνίσματος. Ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας αποτελούν τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα (β2 διεγέρτες /αντιχολινεργικά) ενώ και ειπνεόμενα κορτικοστεροειδή φάρμακα χρησιμοποιούνται με επιτυχία. Ταυτόχρονα, σε κάποιους ασθενείς χορηγούνται και από του στόματος αντιφλεγμο¬νώδη (ροφλουμιλάστη).

Σε αρκετούς ασθενείς που πάσχουν από ΧΑΠ εμφανίζεται αναπνευστική ανεπάρκεια τύπου Ι με ελάττωση της μερικής πίεσης του οξυγόνου και τότε απαιτείται η χορήγηση στον ασθενή οξυγονοθεραπείας κατ οίκον.

Σε κάποιους άλλους εμφανίζεται αναπνευστική ανεπάρκεια τύπου ΙΙ με αύξηση της μερικής πίεσης του Co2 γνωστή και ως υπερκαπνία. Σε αυτούς απαιτείται η χορήγηση μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού(bipap).

Συστήνεται επίσης και η σταδιακή ενασχόλησή με σωματική άσκηση και αερόβιες δραστηριότητες (περπάτημα στην αρχή, τρέξιμο αργότερα). Όπως έχουν αποδεί¬ξει όλες οι μελέτες, η αύξηση της σωμα¬τικής δραστηριότητας σε ασθενείς με διαγνωσμένη ΧΑΠ κάνει τεράστιο καλό τόσο στη φυσική πορεία της νόσου (λι¬γότερες παροξύνσεις) όσο και στη μείω¬ση της δύσπνοιας.

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρία (Ε.Π.Ε.)επιγραμματικά συνιστά:

1.Οι καπνιστές άνω των 30 ετών με ένα έστω από τα συμπτώματα : βήχα, απόχρεμψη ή δύσπνοια, να επισκεφθεί Πνευμονολόγο και προφανώς να διακόψει το κάπνισμα
2.Όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν ετήσια σπιρομέτρηση σε Ειδικό Πνευμονολόγο

3.Οι πάσχοντες πρέπει να μπουν σε ειδικό πρόγραμμα θεραπείας και αποφυγής παραγόντων κινδύνου
4.Καλεί την πολιτεία να επανδρώσει τις υγειονομικές μονάδες με Ειδικούς Πνευμονολόγους για να αντιμετωπιστεί αυτή η παγκόσμια επιδημία
5.Καλεί όλους τους αρμόδιους να βοηθήσουν στην ανάπτυξη προγραμμάτων διακοπής του καπνίσματος

Παγκόσμια πρωτοβουλία για αντιμετώπιση ΧΑΠ
https://goldcopd.org/

Παγκόσμιος οργανισμός υγείας
https://www.who.int/respiratory/copd/definition/en/

Οδηγίες της πανευρωπαϊκής πνευμονολογικής εταιρείας για το κοινό
https://www.europeanlung.org/el/

Ο ιστότοπος της ελληνικής πνευμονολογικής εταιρείας για το άσθμα
http://copdgroup.gr/